Rodzaje umów o pracę – wszystko, co jako przedsiębiorca powinieneś wiedzieć

Rodzaje umów o pracę, zasady ich zawierania i wypowiadania nierzadko są problemem i dla pracodawcy, i dla pracownika. Dlatego spróbuję dzisiaj rozwiać Twoje wątpliwości na ten temat.

Załóżmy, że skrupulatnie zaplanowana przez Ciebie rekrutacja powiodła się. Wybrałeś najlepszego kandydata i pozostaje sformalizować pod kątem prawnym warunki Waszej współpracy. Zamierzasz podpisać z nim umowę o pracę.

Zanim to jednak zrobisz…

Pamiętaj, że nie ma czegoś takiego jak „umowa o pracę” ot tak po prostu. Jeżeli zawrzesz ją „ot tak po prostu”, to przypadkiem może się okazać, że… zawarłeś „jakąś” umowę o pracę, lecz niekoniecznie taką, jaką zawrzeć chciałeś.

Prawdopodobnie dopóki współpraca z pracownikiem układa się dobrze, nie odczujesz różnicy. Patrząc z tej perspektywy, równie dobrze mógłbyś nie podpisywać z nim żadnej umowy (co jednak stanowczo odradzam, bo możesz zostać za to ukarany nawet grzywną w niemałej wysokości). Rodzaj umowy, którą zawrzesz z pracownikiem, będzie ważny przede wszystkim wtedy, gdy będziecie chcieli zakończyć współpracę.

Oto najistotniejsze cechy różnych rodzajów umów o pracę...

Umowa na czas nieokreślony

Umowa na czas nieokreślony to dobre rozwiązanie, jeśli wiążesz z danym pracownikiem swoją najbliższą przyszłość liczoną nie w miesiącach, lecz wręcz w latach. Trwa bowiem nieprzerwanie aż do czasu, gdy pojawi się wola jej zakończenia.

Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron

Gdy tego zechcesz Ty lub Twój pracownik, możecie się rozstać nawet z dnia na dzień, podpisując odpowiednie porozumienie między sobą.

Jeżeli jedna strona chce zachować umowę, lecz druga już nie, to wówczas sposobem na jej rozwiązanie jest wypowiedzenie. Wypowiedzenie składa pracownik pracodawcy bądź odwrotnie (w zależności od tego, kto rezygnuje z kontynuowania współpracy).

Okres wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony

Okresy wypowiedzenia umowy, tj. czas od momentu złożenia oświadczenia o jej wypowiedzeniu do momentu zakończenia trwania umowy, uzależniony jest od tego, jak długo zatrudniasz pracownika.

Okres wypowiedzenia wynosi:

• 2 tygodnie przy przepracowaniu okresu krótszego niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc przy przepracowaniu okresu od 6 miesięcy do 3 lat,
• 3 miesiące przy przepracowaniu co najmniej 3 lat.

Okres wypowiedzenia liczy się od ostatniego dnia miesiąca, w którym wręczono drugiej stronie oświadczenie o wypowiedzeniu umowy.

Przykład: Zawarłeś z pracownikiem umowę o pracę na czas nieokreślony 1 grudnia 2015 r. Oświadczenie o wypowiedzeniu przekazałeś mu 1 marca 2021 r. Okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Liczysz go od ostatniego dnia miesiąca, tj. 31 marca. Oznacza to, że umowa kończy się wraz z końcem czerwca.

Wypowiedzenie umowy o pracę – wzór

Gdy chcesz wypowiedzieć pracownikowi umowę, nie możesz tego zrobić ot tak. W piśmie – oświadczeniu o wypowiedzeniu, które mu wręczysz – musisz wskazać, dlaczego kończysz z nim współpracę.

Jeżeli tego nie zrobisz bądź zrobisz to nieprawidłowo (na przykład wpiszesz nieprawdziwą przyczynę wypowiedzenia lub nie zawrzesz w nim pouczenia o przysługującej pracownikowi możliwości odwołania się od niego do sądu), narażasz się na to, że wskutek pozwu złożonego przez pracownika przeciwko Tobie będziesz musiał albo przyjąć go do pracy z powrotem, albo zapłacić mu odszkodowanie w wysokości do trzykrotności jego miesięcznego wynagrodzenia.

Warto tu również pamiętać, że jeśli taka sytuacja dotyczyłaby pracownika, któremu do emerytury brakuje 4 lata lub mniej, pracownicy w ciąży czy też pracownika-taty na tzw. tacierzyńskim, to odszkodowanie przysługiwałoby za cały okres pozostawania bez pracy.

Warunki pracy w okresie wypowiedzenia umowy

W okresie wypowiedzenia warunki Waszej współpracy pozostają takie same, jak i wcześniej. Pracownik musi pracować, a Ty mu musisz płacić.

Jeżeli jednak z dowolnych przyczyn nie chcesz, by pracował (np. obawiasz się jego nielojalnego zachowania), to możesz go z tego obowiązku zwolnić. Nie zwalnia Cię to jednak z obowiązku wypłacania mu wynagrodzenia. Gdy nie zdecydujesz się zwolnić pracownika z obowiązku pracy, musisz i tak dać mu urlop na znalezienie innej pracy (2 dni robocze w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia i 3 dni robocze m.in. w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia).

Istnieje również możliwość rozwiązania umowy natychmiast (bez okresu wypowiedzenia), lecz wyłącznie wtedy, gdy jedna strona zachowała się wobec drugiej, delikatnie mówiąc, bardzo nie w porządku, jeśli chodzi o wykonywanie (choć częściej niewykonywanie) wzajemnych obowiązków. Ta możliwość dotyczy każdego rodzaju umowy o pracę.

Pamiętaj przy tym, że gdy w umowie nie wskażesz, który z rodzajów umowy zawierasz z pracownikiem, to automatycznie przyjmowane jest, że zawierasz umowę na czas nieokreślony. Jeżeli więc nie chcesz, by warunki Waszej współpracy opierały się na omówionych wyżej zasadach, wprost wskaż, jaki (inny niż na czas nieokreślony) rodzaj umowy podpisujesz z pracownikiem.

Jeśli nie jesteś pewien, czy chcesz wiązać z pracownikiem swoją przyszłość, zadbaj, by w umowie znalazło się określenie czasu jej trwania...

Umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę na czas określony różni się od umowy na czas nieokreślony tym, że:

• kończy się bez konieczności jej wypowiadania w czasie w niej określonym (a ewentualne jej przedłużenie wymaga bądź jej zmiany, bądź zawarcia kolejnej umowy),
• wypowiadając ją, nie musisz tego uzasadniać pracownikowi (tj. możesz, ale nie robiąc tego, nie poniesiesz niekorzystnych skutków prawnych).

Jeżeli więc jesteś pewien, że przez określony czas chcesz współpracować z danym pracownikiem, lecz nie masz pewności, czy dłużej – to jest rodzaj umowy dla Ciebie.

Ile umów na czas określony możesz zawrzeć?

W 2 przypadkach umowa na czas określony zmienia się automatycznie w umowę na czas nieokreślony.

Pierwszy następuje wtedy, gdy zawrzesz z pracownikiem czwartą umowę o pracę na czas określony, a drugi – gdy łączny czas, w którym współpracujecie na podstawie tej formy umowy, wynosi 2 lata i 9 miesięcy.

Przykład: Zawarłeś z pracownikiem umowę najpierw na 4 miesiące, potem na 8 miesięcy, następnie na 12 miesięcy i w końcu na 2 lata. Od 2 roku i 9 miesiąca współpracy umowa z pracownikiem automatycznie stała się umową o pracę na czas nieokreślony, choć jej treść wskazywała, że jest inaczej.

Są sytuacje, kiedy umowa na czas określony pozostanie taką właśnie umową, mimo że minął okres 2 lat i 9 miesięcy. By tak się stało, muszą jednak zostać spełnione poniższe warunki.

1. Mówiąc w pewnym uproszczeniu, musisz mieć naprawdę dobre wytłumaczenie tego, dlaczego właśnie umowa na czas określony ma dla Ciebie kluczowe znaczenie.
2. Musi zostać spełniony jeden z następujących warunków:

• zatrudniasz pracownika na czas zastępstwa przy usprawiedliwionej nieobecności innego swojego pracownika;

Przykład: Zatrudniasz pracownika na zastępstwo na czas trwania urlopu macierzyńskiego swojej pracownicy.

• zatrudniasz pracownika do pracy sezonowej lub dorywczej;

Przykład: Nie potrzebujesz zatrudniać przez cały rok pracownika do pracy w nadmorskiej smażalni ryb.

• zatrudniasz pracownika na czas pracy w trakcie kadencji;

Przykład: Zatrudniasz prezesa/menedżera do zarządzania Twoją spółką.

• masz inny ważny powód, w związku z którym nieracjonalne byłoby zatrudnianie pracownika w ramach umowy na czas nieokreślony, mimo że czas zatrudnienia przekracza 2 lata i 9 miesięcy.

Przykład: Zawarłeś umowę, na podstawie której realizujesz projekt budowlany przez 36 miesięcy i potrzebujesz ochroniarza na dokładnie taki czas. Z tym ochroniarzem możesz zawrzeć umowę na 36 miesięcy.

A co wtedy, gdy nie jesteś pewien, czy pracownik, którego wybrałeś w rekrutacji, sprawdzi się w Twojej firmie? W takiej sytuacji korzystna dla Ciebie będzie...

Umowa na okres próbny

Umowę na okres próbny możesz zawrzeć na maksymalnie 3 miesiące. Liczba takich umów jest dowolna, ale musisz pamiętać o powyższym limicie czasowym.

Przykład: Możesz miesiąc po miesiącu decydować, czy chcesz kontynuować współpracę z pracownikiem.

Masz wprawdzie prawo do tego, by zawrzeć z danym pracownikiem umowę na okres dłuższy niż 3 miesiące, ale wyłącznie wtedy, kiedy zatrudniasz go do wykonywania innego rodzaju pracy niż poprzednio bądź po 3 latach od zakończenia z nim poprzedniej umowy o pracę.

Rozwiązanie umowy o pracę na okres próbny

Jeżeli jednak przed upływem zawartego w umowie na okres próbny czasu stwierdzisz, że jest Wam sobie z pracownikiem nie po drodze, to możesz zakończyć współpracę szybciej niż w przypadku umowy na czas określony i na czas nieokreślony. Kluczową cechą różniącą tę umowę od opisanych wyżej jest możliwość jej szybkiego wypowiedzenia.

Okres wypowiedzenia umowy na okres próbny:

• 3 dni robocze, jeżeli umowa została zawarta na 2 tygodnie lub krócej;
• tydzień, jeżeli umowa została zawarta na więcej niż 2 tygodnie, lecz mniej niż 3 miesiące;
• 2 tygodnie, jeżeli zawarliście umowę na 3 miesiące.

Działa to jednak w dwie strony. Gdy z kolej pracownik stwierdzi, że nie chce dla Ciebie pracować, to on również może w tych terminach rozwiązać umowę za wypowiedzeniem.

Rodzaje umów o pracę – kodeks pracy – konsekwencje

Jak widzisz, wybór odpowiedniego rodzaju umowy o pracę jest bardzo istotny z punktu widzenia zasad współpracy. Najlepszy moment do dokonania tego wyboru następuje przed podpisaniem dokumentów.

Wykorzystaj ten czas jak najlepiej, żebyś później nie musiał się mierzyć z negatywnymi konsekwencjami w postaci przymusowego zatrudniania kogoś, kogo wcale nie chcesz w swojej firmie widzieć.

Pamiętaj także, że wybranie odpowiedniej umowy to nie jedyny obowiązek prawny przedsiębiorcy...

Pobierz bezpłatnie (0 zł) poradnik

Obowiązki Przedsiębiorcy w Polsce

Dowiesz się m.in.:

• czy na pewno legalnie prowadzisz swój biznes,
• do jakich ustępstw na rzecz klienta zobowiązuje Cię prawo,
• o jakich obowiązkach prawnych lepiej nie zapominać.

POBIERAM
Pobierając materiały, wyrażam zgodę na otrzymywanie newslettera i informacji handlowych od Coraz Lepszej Firmy.
Mogę cofnąć zgodę w każdej chwili. Dane będą przetwarzane do czasu cofnięcia zgody.

Rafał Horończyk

Adwokat – specjalista w zakresie obsługi prawnej przedsiębiorców. Ekspert w zakresie prawa odzyskiwania należności, sporządzania umów i tworzenia spółek. Przedsiębiorca prowadzący własną kancelarię adwokacką oraz zaangażowany uczestnik społeczności przedsiębiorców. Tłumacz języka prawniczego na język nieprawniczy i języka nieprawniczego na prawniczy. Uczestnik Programu Rozwoju CorazLepszaFirma.pl, który nieustannie pracuje nad rozwojem swojego biznesu.