Zacznę może dość nietypowo. Poproszę Cię, żebyś szczerze odpowiedział na kilka prostych pytań. Twierdzące odpowiedzi na wszystkie lub część z nich mogą oznaczać, że cechuje Cię perfekcjonizm. Czy to dobrze? Sprawdź.
- Często myślisz, że mogłeś coś wykonać lepiej?
- Realizowane zadania z reguły sprawdzasz i poprawiasz do ostatniej chwili?
- Długo rozpamiętujesz popełnione błędy?
- Zależy Ci na pochwale i uznaniu w oczach innych?
- Nieustannie irytuje Cię to, że Twoi współpracownicy lub podwładni nie stawiają sobie poprzeczki tak wysoko jak Ty?
- Zdarza Ci się nie podejmować jakiegoś zadania, jeśli wiesz, że może ono zakończyć się niepowodzeniem?
- Zauważasz, że klienci nie doceniają jakości wykonania, która jest Twoim standardem?
Malwina Huńczak, autorka książki pt. Siła niedoskonałości. Dlaczego perfekcyjnie nie zawsze oznacza najlepiej obrazowo i przystępnie wskazuje różne odcienie perfekcjonizmu, jego przejawy i przyczyny, jak również strategie zmiany myślenia i zachowań, które mogą okazać się korzystne, a nawet zbawienne dla niektórych perfekcjonistów lub… ich szefów.
Odróżnij zdrowy perfekcjonizm od niezdrowego
Być może lubisz myśleć, że perfekcjonizm to ważna część Ciebie. To tej cesze zawdzięczasz swoje osiągnięcia? Dbałość o szczegół wyróżnia Cię spośród konkurencji?
Psychologowie wyróżniają 2 oblicza perfekcjonizmu – zdrowy i niezdrowy. Zdrowy perfekcjonizm przejawia się sumiennością, dużą motywacją, ambicją, wysoką samooceną. W pracy oznacza wysokie standardy i zaangażowanie, co wynika m.in. z ustanawiania celów w granicach swoich możliwości i czerpanie radości zarówno z realizacji celu, jak i z drogi dojścia do celu. Jak nietrudno się domyślić, zdrowy perfekcjonizm dostarcza wielu przyjemnych uczuć i emocji w życiu i pracy – takich jak zadowolenie, radość, entuzjazm.
Z kolei niezdrowy perfekcjonizm wiąże się ze stawianiem sobie zbyt wysoko poprzeczki, czyli wyznaczaniem sobie nierealnych celów, a w sytuacji braku ich realizacji – postrzeganie niepowodzeń jako dowodu na bezwartościowość swojej osoby. Towarzyszy temu zwykle niska samoocena, strach przed porażką i krytyką innych, koncentracja na rezultacie. Co dzieje się w świecie wewnętrznym takiego perfekcjonisty? Nietrudno się domyślić, że pojawia się tutaj wiele samokrytycyzmu, lęku, stresu i zmęczenia.
Siła niedoskonałości pozwoli Ci zagłębić się w siebie, aby odpowiedzieć sobie na pytanie, na ile charakterystyczne są dla Ciebie przejawy niezdrowego perfekcjonizmu i czy odczuwasz negatywne konsekwencje tej cechy.
W kolejnym kroku Malwina Huńczak pokazuje, w jaki sposób możesz nad tą cechą pracować, tak aby w efekcie osiągać większą satysfakcję w życiu.
Przyjrzyj się ciekawym i wymownym przykładom
Autorka daje Ci możliwość przyjrzenia się i zrozumienia niezdrowego perfekcjonizmu dzięki licznym analizom przypadków konkretnych osób, m.in.:
- Andrzeja, który doświadcza skutków swoich nierealistycznie wysokich aspiracji;
- Hani, która akceptuje siebie w zależności od tego, czy realizuje narzucone sobie wymagania;
- Ewy, u której perfekcjonizm rozwinął się w efekcie wychowania jej przez rodziców, uzależniających akceptację dziecka od oczekiwań, które były dla niej niemożliwe do spełnienia;
- Joli, która wykazuje wszystkie cechy Zosi-Samosi, polegającej tylko na sobie i samowystarczalnej, krytycznej wobec siebie i innych, a w efekcie mającej problemy w relacjach z innymi;
- Moniki, którą cechuje odkładanie spraw na później i niezdecydowanie, co jest spowodowane lękiem przed niepowodzeniem;
- Anny, którą dręczą obawy związane z przyszłością, spowodowane charakterystycznym dla perfekcjonistów sposobem myślenia, przejawiającym się braniem wszystkiego do siebie, skupianiem się wyłącznie na negatywnych aspektach spraw, obwinianiem się i myśleniem czarno-białym, bez dostrzegania odcieni szarości;
- Tomasza, który do tego stopnia nadużywa wobec siebie myślenia i działania w kategoriach „muszę” i „powinienem”, że nie zadał sobie pytania, czego tak naprawdę chce od życia.
Analiza doświadczeń pozwoli Ci dostrzec, czym na co dzień przejawia się niezdrowy perfekcjonizm, skąd się bierze i jakie negatywne skutki może powodować.
Zobacz, jak wygląda niezdrowy perfekcjonizm u zarządzających zespołami
Jedną z bohaterek książki jest Joanna – „perfekcyjny” menedżer. Doświadcza ona braku satysfakcji z pracy w związku z trudnościami w obszarze priorytetyzacji zadań i nadmiernej koncentracji na szczególe.
Joannę stresuje także delegowanie – a dokładnie obawa, że jej podwładni nie wykonają zadań tak dobrze, jak ona. Ma tendencję do zamartwiania się popełnionymi błędami i długiego analizowania, czy podjęła dobrą decyzję. Potrafi pochwalić pracownika, chociaż z reguły znajduje jakieś „ale”.
Taki sposób zarządzania demotywuje zespół, a menedżera może doprowadzić do wypalenia zawodowego.
Jak wskazuje autorka książki, menedżer perfekcjonista:
- odczuwa brak satysfakcji z osiągnięć (własnych i zespołu, którym zarządza),
- ma niekorzystny wpływ na atmosferę pracy, gdyż oczekuje perfekcyjnego wykonania zadań,
- odkłada ważne sprawy, co wynika ze strachu przed porażką,
- ogranicza swoją kreatywność, gdyż często tak krytycznie ocenia własne pomysły, iż nie dzieli się nimi,
- może mieć problemy z motywowaniem zespołu – rzadko chwali, a jeśli już, to znajduje „ale”, porównuje pracowników między sobą, zwraca uwagę na mniej istotne detale;
- odczuwa wysoki poziom stresu, nie dba o równowagę między pracą a życiem prywatnym (siedzi w pracy po godzinach, często zabiera ją do domu), w efekcie jest narażony na pracoholizm i szybkie wypalenie zawodowe.
Dowiedz się, co z tym dalej zrobić
I jak? Rozpoznajesz kogoś w tym opisie? Jeśli zauważasz u siebie pewne oznaki niezdrowego perfekcjonizmu, to co możesz z tym zrobić? Autorka radzi, aby rozpoznać u siebie to, co przeszkadza, a potem nad tym popracować, czyli stworzyć coś mocnego z czegoś, co jest słabe. Praca nad sobą może ograniczyć negatywne skutki perfekcjonizmu.
Rozpocznij od samoobserwacji, która pozwoli na udzielenie sobie odpowiedzi na pytanie: „Co konkretnie mnie ogranicza, co mi przeszkadza w byciu efektywnym i usatysfakcjonowanym? Jakie cechy perfekcjonistyczne utrudniają mi życie?”
Warto o to zapytać także współpracowników, przyjaciół, członków rodziny – często istnieją obszary niewidoczne dla Ciebie, a wyraźne dla innych.
Obserwuj swoje myśli. Czy zdarza Ci się myśleć w kategoriach czarno-białych? Chodzi o takie myśli, które powodują w Tobie złość, lęk, poczucie bycia niewystarczająco dobrym, np. „Jeśli nie robię czegoś na tip top, to lepiej się za to nie zabierać”, „Nigdy nie udaje mi się wykonać tego tak, jak bym chciał”.
Czy w ten sposób właśnie myślisz, używając do tego stwierdzeń: nigdy, zawsze, każdy, wcale? Jeśli tak, to zapisz te myśli i zastanów się, jakimi stwierdzeniami mógłbyś je zastąpić? Chodzi o bardziej elastyczny sposób dostrzegania sytuacji, jak np. „Dobrze jest dążyć do jak najlepszych wyników, większość zadań wystarczy jednak wykonać rzetelnie i dobrze”.
Zastanów się, jak oceniasz siebie i innych. Czy używasz tego samego zestawu kryteriów oceny i norm? Jak jest z Twoją surowością i poziomem tolerancji dla błędów?
Nie porównuj się z innymi. Dostrzegaj swoje własne postępy (rezultaty, wiedzę, umiejętności) i to, jaką drogę przemierzyłeś by być tu, gdzie jesteś.
Wprowadź zmiany w zachowaniu:
- przeanalizuj swoje cele. Sprawdzaj, na ile są dla Ciebie ważne i realne do osiągnięcia, czy są w obszarze Twojego wpływu i czy czas przeznaczony na ich realizację jest adekwatny do Twojej aktualnej sytuacji,
- staraj się szybciej podejmować decyzje, opierając się na najważniejszych kryteriach (zaplanuj sobie termin podjęcia decyzji i się go trzymaj),
- deleguj, deleguj, deleguj, nawet jeśli myślisz, że nikt tak dobrze jak Ty nie wykona tego zadania – stwarzaj innym szansę uczenia się, a sobie możliwość zajęcia się strategicznymi dla firmy zadaniami,
- nadawaj priorytety swoim zadaniom,
- jeśli masz tendencję do odkładania zadań na później, wykonuj najważniejsze zadania jako pierwsze,
- nie odkładaj działania, które jest priorytetem – działaj tu i teraz,
- eksperymentuj – próbuj nowych rzeczy i nowych sposobów działania,
- proś i pytaj współpracowników i członków zespołu, a jeśli to uzasadnione – klientów, o wskazówki,
- korzystaj ze wsparcia innych przedsiębiorców,
- kiedy to możliwe, jednokrotnie sprawdzaj wyniki swojej pracy (zamiast wielokrotnie),
- podejmij pracę nad zmianą ograniczających Cię przyzwyczajeń,
- wypracuj sobie swoje strategie zarządzania stresem,
- poświęcaj czas na pielęgnowanie relacji z ważnymi dla Ciebie ludźmi,
- zaplanuj sobie aktywności po pracy (np. wyjście o określonej godzinie na zajęcia sportowe) i pilnuj, żeby je realizować,
- zacznij dostrzegać i spisywać wszystkie pozytywne wydarzenia w Twoim życiu. Celebruj swoje sukcesy. Nie dostrzegasz ich? To zacznij odnotowywać swoje rezultaty pracy czy też nawet te mniejsze Twoim zdaniem osiągnięcia. Doceniaj siebie także za podejmowane próby i za wysiłek. Koncentruj się na swoim obszarze wpływu (zawsze miej świadomość, że są czynniki poza strefą Twojego wpływu),
- ogranicz używanie słów: „muszę”, „powinienem”. Zastąp je: „chcę”, „zależy mi”, „warto”,
- postaraj się obniżyć standardy w pewnych zadaniach. Zrealizuj mniej istotne zadanie na 80% i sprawdź, co się zadzieje,
- daj sobie przyzwolenie na błędy. Są one naturalną częścią życia.
Sprawdź, jak pomoże Ci ta książka
Sposób napisania książki ułatwia korzystanie z niej:
- czytelny i logiczny podział na 8 rozdziałów:
- Czym jest perfekcjonizm,
- Pułapki myślenia perfekcjonistów,
- Wpływ stylów wychowawczych na powstanie perfekcjonizmu,
- Doskonałość w życiu,
- Związek perfekcjonizmu z cechami osobowości,
- Zachowania powiązane z perfekcjonizmem,
- Perfekcjonizm, który prowadzi do innych problemów,
- Strategie zmiany myślenia i zachowań;
- każdy rozdział zawiera przystępne wprowadzenie teoretyczne, umożliwiające zrozumienie istoty problemu;
- liczne przykłady;
- w ramkach znajdują się najważniejsze, czyli warte zapamiętania, treści;
- każdy rozdział kończy się podsumowaniem zawierającym wypunktowany spis najważniejszych treści i wniosków.
- na końcu książki znajdują się wzory arkuszy, które ułatwiają wykonywanie ćwiczeń.
Książka jest poradnikiem, który zawiera m.in.:
- liczne wskazówki do działania – np. dotyczące utrzymywania dobrych relacji z perfekcjonistami,
- ćwiczenia umożliwiające samodzielną analizę i ocenę swoich zachowań oraz ich konsekwencji;
- ćwiczenia do obserwacji i analizy zachowań innych osób (np. skutki perfekcjonizmu);
- zadania pomocne w kształtowaniu określonego sposobu myślenia (np. nabierania dystansu do pewnych spraw, identyfikacji samokrytycznych myśli, zamiany myśli krytycznych na myśli alternatywne).
Zrozum, że niedoskonałość jest Twoją siłą
Niedoskonałość pozwala nam być autentycznymi. Tylko wtedy w pełni funkcjonujemy. W każdej zalecie są pewne wady i odwrotnie. Warto zastanowić się, jakie nasze słabości działają czasami w życiu na naszą korzyść.
Takie podejście jest mi bardzo bliskie. Warto zaakceptować fakt, że jest się niedoskonałym i uznać, że doskonałość to tylko pewien artefakt.
Jest to zgodne z podejściem badaczki dr Brené Brown, która w swojej książce Dary niedoskonałości. Jak przestać się przejmować tym, kim powinniśmy być, i zaakceptować to, kim jesteśmy podkreśla, że dzięki naszej niedoskonałości zyskujemy 3 cenne dary, czyli: odwagę (by pewniej i bez lęku podejmować pewne decyzje), współczucie (by traktować lepiej siebie i innych) i silniejsze więzi z bliskimi (dzięki zrozumieniu, że każdy może się mylić).
O autorce:
Malwina Huńczak – psycholog, psychoterapeutka i ekonomistka.
Pobierz
bezpłatny (0 zł) poradnik –
Sprawdź, czy grozi Ci wypalenie zawodowe
Dowiesz się:
- czy masz objawy wypalenia zawodowego,
- jak sobie radzić, jeśli zauważasz je u siebie,
- do czego mogą doprowadzić,
- dlaczego przedsiębiorcy są narażeni na wypalenie zawodowe.
Mogę cofnąć zgodę w każdej chwili. Dane będą przetwarzane do czasu cofnięcia zgody.
Agnieszka Bott-Alama
Pomaga Coraz Lepszym Przedsiębiorcom w pełnym wykorzystaniu ich możliwości rozwoju. Zdobyła m.in. certyfikat Professional Coach kanadyjskiego Erickson College, Coach ACC akredytowany przez ICF International Coach Federation i certyfikat Polskiego Towarzystwa Coachingu Kryzysowego. Wszystko po to, aby pomagać ludziom poczuć radość z życia i tworzenia coraz lepszych firm.
