Koronawirus: kto na tym zarobi, a kto straci? Aktualizacja 21 kwietnia 2020 roku

Zacząłem pisać ten artykuł godzinę po tym, gdy w Polsce potwierdzono pierwszy przypadek zarażenia się koronawirusem. W tym momencie, czyli 21 kwietnia 2020 roku, liczba chorych jest już pięciocyfrowa. Jeśli chcesz się dowiedzieć, jak koronawirus wpłynie na Twoją firmę – czytaj dalej.

AKTUALIZACJA: 21 KWIETNIA 2020

Dobra wiadomość:

Obostrzenia zaczynają być powoli łagodzone

Ogłoszony został plan wychodzenia na prostą. Na razie dotyczy liczby osób w sklepach i takich spraw jak możliwość wychodzenia do lasu, ale w kolejnych etapach mają to być między innymi:

• otwarcie sklepów budowlanych w weekendy,
• otwarcie hoteli i innych miejsc noclegowych (z ograniczeniami),
• otwarcie zakładów fryzjerskich, salonów masażu, salonów kosmetycznych i solariów,
• otwarcie sklepów w galeriach handlowych (z istotnymi ograniczeniami),
• umożliwienie działalności stacjonarnej firmom z branży gastronomicznej (z ograniczeniami),
• umożliwienie działalności siłowni i klubów fitness.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

W tym momencie widzę w tym raczej aspekt psychologiczny (wreszcie coś zaczyna się zmieniać) niż coś, co od razu realnie wpłynie na gospodarkę.

Jednak w miarę otwierania nowych przestrzeni efekt powrotu do tzw. „nowej normalności” będzie coraz bardziej widoczny. Każda taka wiadomość na pewno pozytywnie wpłynie na nastroje zarówno konsumentów, jak i właścicieli firm.

Dobra wiadomość:

Rozszerzenie wsparcia dla firm

Świadczenie postojowe będzie wypłacane dłużej. Rozszerzono zwolnienie ze składek – na firmy zatrudniające do 49 pracowników. Zwiększono dostępność pożyczek dla mikroprzedsiębiorców. Postanowiono także pomóc firmom, które powstały dopiero teraz i mają problem z opłaceniem składek.

Więcej informacji – tutaj oraz tutaj.

Dobra wiadomość:

Funduszowy Pakiet Antykryzysowy

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej uruchomi nowe rozwiązania dla firm:

• 400 milionów złotych z programu Inteligentny Rozwój trafi na specjalny antykryzysowy fundusz pożyczkowy.
• Pojawią się ułatwienia w kredycie technologicznym dla firm, które w tym okresie inwestują w innowacje.
• 500 milionów złotych trafi na dotacje na pokrycie kosztów kapitału obrotowego. Będą mogli otrzymać je przedsiębiorcy z województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego, których biznesy ucierpiały na skutek pandemii.

Więcej na ten temat – tutaj.

Zła wiadomość:

To nie będą takie wakacje jak kiedyś

Minister zdrowia Łukasz Szumowski poinformował na konferencji prasowej:

„(…) na pewno wszystkie restrykcje nie będą mogły być zniesione na czas wakacji, ale (...) wiele z tych restrykcji będzie można w taki sposób ująć, aby one nie ograniczały całkowicie naszej aktywności. Oczywiście to nie oznacza, że będziemy tak spędzali wakacje, jak je spędzaliśmy kiedyś”.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Nawet najgorsza wiadomość jest lepsza od żadnej. Lepiej wiedzieć, na czym się stoi, niż brnąć w domysły i urojenia. Jeśli działasz w branży turystycznej, to… zresztą, co ja Ci będę mówił...

Zła wiadomość:

Branża fitness traci miliardy

Jedną z najbardziej poszkodowanych przez epidemię branż jest szeroko pojęty fitness. Przychody klubów tego rodzaju mogą w Polsce spaść nawet o grubo ponad 2 miliardy złotych, co stanowi ponad 50 procent wartości tego rynku.

Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

Nisko oprocentowane kredyty dla rolników

Pojawią się nisko oprocentowane kredyty obrotowe z dopłatą Banku Gospodarstwa Krajowego. Więcej informacji na ten temat – tutaj.

Dobra / zła wiadomość:

Ograniczenia dotyczące wzrostu cen

W tym tygodniu ma pojawić się rozporządzenie dotyczące ograniczenia wzrostu cen maseczek ochronnych. To nieoficjalna wiadomość, o której można przeczytać tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

To dobra wiadomość dla klientów, ale jeśli produkujesz albo importujesz te towary pierwszej potrzeby, to ustalając ceny, będziesz musiał wziąć pod uwagę nowe przepisy.

Zła wiadomość:

Polska z najwyższą inflacją w regionie

Według danych z GUS, marcowa inflacja w Polsce wyniosła 4,6 procent. W ten sposób staliśmy się krajem, który ten wskaźnik ma najwyższy w regionie.

Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

KAS przyspiesza zwroty VAT

Krajowa Administracja Skarbowa stara się przyspieszyć zwroty VAT, by w ten sposób wesprzeć przedsiębiorców w utrzymaniu płynności finansowej.

Więcej na ten temat – tutaj.

Inspiracja:

Bony na strzyżenie

Pomysł na ratowanie branży fryzjerskiej i kosmetycznej? Bony na przyszłe usługi. Okazuje się, że aż 12 tysięcy osób kupiło w Polsce tego typu produkty na łączną kwotę 2 milionów złotych.

Więcej na ten temat – tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Pytanie za miliony monet: skoro wygląda na to, że bony „chwyciły” tutaj, to czy mogą sprawdzić się w innych branżach?

Inspiracja:

Małe wydawnictwa w czasach kryzysu mogą rywalizować z gigantami

Kryzys to czas szukania dla siebie nowych rozwiązań. Znalazłem ciekawe spostrzeżenie dotyczące wyrównywania szans w branży wydawniczo-księgarskiej w sytuacji, kiedy wszyscy z konieczności muszą działać online.

Więcej na ten temat – tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Spójrz na obecną sytuację z nietypowej strony: szanse firm w wielu dziedzinach zostały w sztuczny sposób wyrównane. Ci, którzy działali do tej pory stacjonarnie, muszą jak najszybciej „przeprosić się” z Internetem. A w sieci wszyscy – przynajmniej w teorii – są równi. Co więcej, sklep od sklepu dzieli często w zasadzie jedno kliknięcie.

Inspiracja:

100 rzeczy kupowanych teraz coraz częściej / coraz rzadziej

Przekopując się przez newslettery, które subskrybuję, natrafiłem na inspirujący link od Mirosława Burnejki. Mowa o artykule porównującym amerykańskie trendy zakupowe w sklepach internetowych w marcu 2020 i w odpowiadającym mu okresie o rok wcześniejszym. Lektura ta naprawdę mocno daje do myślenia.

O ile wszyscy patrzą raczej na tabelki z produktami cieszącymi się coraz większą popularnością (to naturalne, ponieważ można się z nich dowiedzieć tego, na czym teraz najszybciej da się zarobić), to dla mnie ciekawsze jest to drugie zestawienie.

Studiując tę listę „przegranych”, możesz stwierdzić, które produkty będą teraz najszybciej przeceniane. Na pierwszych 10 miejscach są tu: walizki podróżne, teczki, aparaty fotograficzne, męskie stroje kąpielowe, odzież ślubna, męskie ubrania wizytowe, damskie stroje kąpielowe, koszulki typu rashguard, buty na siłownię i torby sportowe.

Więcej szczegółów – tutaj.

Inspiracja:

Trendy, które (lada chwila) eksplodują

Bardzo sympatyczne narzędzie do przewidywania trendów. Pokazuje zainteresowanie internautów danym tematem w wybranym okresie. Warto rzucić okiem! (link do narzędzia)

Zła wiadomość:

Koronawirus będzie nas męczył jeszcze przez lata

Zdaniem naukowców z Harvard University, musimy przygotować się nie tylko na to, że na szczepionkę trzeba będzie czekać jeszcze przez wiele miesięcy, lecz także na to, że restrykcje w kontaktach społecznych znacznie rozciągną się w czasie.

Więcej informacji na ten temat – tutaj.

Inspiracja:

Jak być kreatywnym, pracując w trybie home office?

Obecny kryzys wymusił na wielu pracownikach i przedsiębiorcach konieczność przejścia w tryb pracy zdalnej. O tym, że nie jest to wcale takie proste, na jakie wygląda, wie każdy, kto próbował skupić się przy dzieciach, psach i innych tego typu „atrakcjach” :)

O tym, jak sobie z tym poradzić, przeczytasz tutaj i na naszym blogu.

Dobra wiadomość:

Kaufland skraca termin płatności

Gospodarka to system naczyń połączonych, dlatego gesty takie jak ten, który wykonuje Kaufland, płacąc swoim dostawcom szybciej i pomagając im w ten sposób utrzymać płynność finansową – zasługują na uznanie.

Więcej na ten temat – tutaj.

Inspiracja:

Wszystko o leasingu w czasach koronawirusa

Świetna baza wiedzy dla tych przedsiębiorców, którzy wzięli coś w leasing. Na stronie https://www.fmleasing.pl/porady/leasing-vs-covid znaleźć można:

„(…) porady dla leasingobiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji oraz dla przedsiębiorców, którzy obecnie rozważają skorzystanie z leasingu. Dział jest nieustannie aktualizowany o nowe, istotne wiadomości i informacje”.

Inspiracja:

Poradnik BCC dla tych, którzy chcą wejść w świat online

Agencja ContentHouse wraz z Business Centre Club stworzyła poradnik „Marketing vs. recesja” opisujący najważniejsze aspekty komunikacji biznesu online. Poradnik można pobrać tutaj.

Inspiracja:

„Koronawirus zbankrutował wizję Krakowa jako miasta dla turystów”

Zwróciłem uwagę na ten tekst nie tylko z powodu intrygującej frazy „zbankrutować wizję”, lecz także dlatego, że z przyczyn sentymentalnych Kraków leży mi na sercu bardziej niż inne polskie miasta. Dziś dawna stolica Polski dostaje straszne baty, ponieważ stawiając niemal wszystko na turystykę, odcięła sobie możliwość innego zarabiania. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Dywersyfikacja źródeł dochodu to coś, nad czym warto się zastanowić, zwłaszcza teraz. Na taki krok zdecydowało się też wiele firm w czasie wielkiego kryzysu, o czym możesz przeczytać tutaj.

Zła wiadomość:

Spowolnienie na polskim rynku nieruchomości

To było raczej do przewidzenia, ale na uwagę zasługuje sposób, w jaki branża próbuje sobie radzić z ograniczeniami:

„Odwoływane prezentacje mieszkań, utrudnione formalności i zamykane kancelarie notarialne wpłynęły na spadek liczby transakcji. Branża przenosi się do cyberprzestrzeni, a odpowiedzią mają być wirtualne spacery i formalności przeprowadzane przez Internet”.

Więcej na ten temat – tutaj.

Inspiracja:

E-commerce w Chinach/Włoszech w czasach wirusa

Ciekawy artykuł pokazujący zmiany w e-commerce, jakie zaszły w Chinach i we Włoszech z powodu pandemii. To kolejny optymistyczny dowód na to, że w czasach kryzysu przedsiębiorcy zawsze próbują znaleźć wyjście z sytuacji.

Obecność marek w mniejszych sklepach niż do tej pory, wejście w dostawy online, przeniesienie konsultantów z przestrzeni realnej do wirtualnej to tylko kilka pomysłów na przystosowanie się do sytuacji.

Więcej na ten temat znajdziesz tutaj.

Inspiracja:

Dlaczego nie warto ciąć wydatków na reklamę?

Ponieważ zysk z tego rodzaju cięć jest krótkotrwały. W dłuższej perspektywie wygrywają te marki, które w kryzysie zwiększały wydatki na ten cel.

Więcej szczegółów na ten temat – tutaj i na naszym blogu w artykule Jak nie stracić płynności finansowej.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Zastanów się 2 razy, zanim zrezygnujesz z działań marketingowych w swojej firmie. Tym bardziej, że po pierwsze ludzie spędzają teraz mnóstwo czasu w Internecie, a po drugie – ceny reklam są obecnie niższe niż wcześniej.

Inspiracja:

Maseczki w barwach „Kolejorza”

A propos wspomnianych wcześniej maseczek. Dzięki temu, że stanowią one swoistą powierzchnię reklamową wartą wykorzystania, można na nich zarabiać również w taki sposób: https://twitter.com/RadoslawNawrot/status/1250681065225715713

Inspiracja:

Start-upy, które cały czas zatrudniają

Ludzie lądują na bruku, firmy redukują zatrudnienie – generalnie sytuacja wygląda fatalnie. Istnieją jednak firmy, które właśnie teraz przyjmują chętnych do pracy. Oto lista europejskich start-upów, do których warto aplikować: https://sifted.eu/articles/startups-europe-hiring-coronavirus/

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Warto przestudiować powyższe zestawienie i nawiązać bliższą współpracę z tymi, którzy w tych czasach mają się dobrze.

***

Epidemia koronawirusa zaskoczyła nas wszystkich. Jest w tym jednak pewna „pozytywna” wiadomość. Pozytywna w kontekście tego, co ma nastąpić.

Wiele wskazuje na to, że czekają nas co najmniej 2 kataklizmy. Pierwszym będzie największa od dziesięcioleci susza, która ma nawiedzić nasz kraj, a drugim – kolejna fala choroby, która nadejdzie jesienią / zimą.

Gdzie tutaj może być cokolwiek dobrego? Odpowiedź jest gorzka, ale prawdziwa: teraz przynajmniej wiemy, jak się przygotować do tego rodzaju wydarzeń. A przynajmniej mamy wrażenie, że wiemy…

AKTUALIZACJA: 31 MARCA 2020

Dobra wiadomość:

Tarcza Antykryzysowa została przyjęta przez Sejm

Teraz jest w Senacie. Od tempa, w jakim będą odbywać się pracę nad nią w tej izbie polskiego parlamentu, zależy to, kiedy pomoc trafi do przedsiębiorców. Co zawiera Tarcza? Wszystkie informacje na jej temat można znaleźć tutaj oraz tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

W tym momencie można się jedynie tego domyślać. Bardzo dużo zależy od tego, w jakiej formie projekt ten wróci z Senatu. W tym momencie tkwimy wszyscy w stanie niezbyt komfortowego zawieszenia. Cóż, trzeba czekać.

Dobra wiadomość:

Dopłaty dla pracowników niepełnosprawnych

Oto, co mówią na ten temat specjaliści z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:

„Ustawa zakłada zwiększone dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnoprawnych. Celem tego zapisu jest zapewnienie ciągłości zatrudnienia osób niepełnoprawnych. Ustawa zakłada podwyższenie:

• podstawy kwoty bazowej na osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności z 1800 zł do 1950 zł,
• podstawy kwoty bazowej na osoby stopniu umiarkowanym z 1125 zł do 1200 zł,
• dodatku do kwoty bazowej na osoby o szczególnych schorzeniach z 600 zł do 1200 zł, w przypadku osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• dodatku do kwoty bazowej na osoby o szczególnych schorzeniach z 600 zł do 900 zł, w przypadku osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności”.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Zła wiadomość:

Epidemia koronawirusa może nie skończyć się do lata

Tak twierdzi Zhang Wenhong, szef zespołu ekspertów zajmujących się koronawirusem COVID-19. Co więcej, istnieje niebezpieczeństwo, że zimą czeka nas nadejście drugiej fali epidemii.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Zła wiadomość jest co prawda taka, że może nadejść druga fala, która dokończy dzieła zniszczenia. Dobra – że mniej więcej wiemy, czego w ogóle można się spodziewać. W związku z tym istnieje szansa, że zdążymy się do tego wszystkiego przygotować. Przynajmniej w teorii.

Dobra wiadomość:

Zwolnienie ze składek ZUS dla firm

Przez 3 miesiące będzie można nie płacić składek ZUS. Ubezpieczyciel ten nie będzie wymagał od właścicieli firm udowadniania spadku przychodów. Składki za ten okres weźmie na siebie państwo. Więcej informacji o zwolnieniu – tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Odżywczą kroplówkę, która może, choć wcale nie musi, przedłużyć życie Twojej firmie.

Dobra wiadomość:

ZUS: prostszy wniosek o odroczenie terminu płatności składek

Oddajmy głos Zakładowi Ubezpiecznień Społecznych:

„Jeżeli z powodu epidemii koronawirusa przedsiębiorca ma problemy, by zapłacić bieżące składki lub należności, które wynikają z zawartej już z ZUS umowy o rozłożenie zadłużenia na raty bądź odroczenie terminu płatności, może skorzystać z uproszczonych form pomocy:

• odroczenia o 3 miesiące terminu płatności składek za okres od lutego do kwietnia 2020 roku,
• zawieszenia na 3 miesiące realizacji umowy zawartej z ZUS, w której termin płatności rat bądź składek wyznaczono w okresie od marca do maja 2020 roku i tym samym wydłużenia o 3 miesiące terminu realizacji zawartej umowy”.

Więcej na ten temat + formularz wniosku znajdziesz tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Już wcześniej pisaliśmy, że odroczenie to tylko przesunięcie terminu egzekucji. Z drugiej strony, w obecnej sytuacji, kiedy wielu przedsiębiorców ma nóż na gardle – dobre i to.

Zła wiadomość:

Polska nie otrzymała z Unii dodatkowych pieniędzy na walkę z koronawirusem

Szefowa Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Małgorzata Jarosińska-Jedynak, stwierdziła, że kwota 7,4 miliarda euro, ogłoszona przez Brukselę, to fragment puli przewidzianej dla naszego kraju w ramach polityki spójności na lata 2014-2020.

Zatem te 7,4 miliarda euro to fundusze, które i tak otrzymalibyśmy w 2020 roku jako zaliczki i refundacje za realizowane i systematycznie rozliczane projekty. Kwota dla naszego kraju, podana przez KE, pokrywa się z pulą środków określonych w prognozie na 2020 roku, którą rząd RP przekazał do Komisji na początku bieżącego roku.

Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

Wsparcie Ministerstwa dla producentów mebli

Branża meblarska, która jest chlubą polskiej gospodarki i jednym z jej kół napędowych, zmaga się z bolesnymi skutkami kryzysu. W komunikacie Ministerstwa Rozwoju można przeczytać o działaniach, które będą podejmowane w celu złagodzenia niekorzystnych efektów obecnej sytuacji. Więcej informacji – tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Szansę na przetrwanie najtrudniejszego okresu, w którym galerie handlowe oferujące artykuły wyposażenia wnętrz są zamknięte dla klientów.

Dobra wiadomość:

Świadczenie postojowe dla samozatrudnionych

Wsparcie takie będzie wypłacane po spełnieniu kilku warunków:

• Przychód osoby prowadzącej działalność gospodarczą, która nie zawiesiła działalności, uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie będzie musiał być co najmniej 15 procent niższy niż w miesiącu poprzednim i nie będzie mógł być wyższy od 300 procent prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2020 roku.
• Będzie to dotyczyło tych, których działalność została zarejestrowana przed 1 lutego 2020 roku.
• Świadczenie w wysokości 80 procent minimalnego wynagrodzenia będzie przysługiwać również osobie, która zawiesiła działalność gospodarczą po 31 stycznia 2020 roku i przychód z prowadzenia tej działalności, nie był wyższy od 300 procent prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.
• Osoby, które chcą otrzymać świadczenie, będą musiały złożyć wniosek do ZUS.

Więcej informacji na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy dla rodziców

Dobra informacja dla rodziców małych dzieci, którzy z powodu zamknięcia szkół, żłobków i przedszkoli muszą się przez cały dzień zajmować swoimi pociechami:

„Dodatkowe 14 dni zasiłku opiekuńczego dla rodziców dzieci do 8. roku życia z powodu zamknięcia szkoły, przedszkola czy żłobka z powodu epidemii koronawirusa – to jeden z zapisów przyjętego przez Sejm pakietu rozwiązań dla pracodawców i pracowników– tzw. tarczy antykryzysowej. Na dodatkowy zasiłek opiekuńczy będą mogli też liczyć opiekunowie osób niepełnosprawnych”.

Więcej na ten temat – tutaj.

Zła wiadomość:

Załamanie europejskich gospodarek

Wskaźnik aktywności finansowej (PMI) w strefie euro spada lotem nurkującym w dół. W przypadku przemysłu jest to „jedynie” tąpnięcie, ale strefa związana z usługami... zresztą, spójrzcie wykres opublikowany tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Jeśli Twoja działalność dotyczy wyłącznie rynku wewnętrznego, to jesteś tylko w nieco lepszej sytuacji od tych, którzy na co dzień eksportują swoje produkty na Zachód. Wszystko dlatego, że polska gospodarka jest stosunkowo mocno połączona ze gospodarkami pozostałych krajów europejskich.

Dobra wiadomość:

Polscy naukowcy stworzyli błyskawiczny tester na obecność koronawirusa

Urządzenie to będzie w stanie go wykryć w rekordowym czasie 15 minut! Więcej informacji na temat tego wynalazku – tutaj.

Zła wiadomość:

Firmy ociągają się z płaceniem faktur swoim kontrahentom

Robią tak, mimo że mają na to środki. Trzymają je jednak na tzw. czarną godzinę. Liczba przedsiębiorstw, które stosują tego rodzaju praktyki przekracza 20 procent. Więcej informacji – tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Co tu dużo mówić… kłopoty. Czas oczekiwania na przelew od kontrahenta z pewnością ulegnie teraz znacznemu przedłużeniu.

Dobra / zła wiadomość:

Były premier Wielkiej Brytanii chce stworzyć globalny rząd

Były premier Wielkiej Brytanii Gordon Brown zasugerował konieczność powstania rządu, który w skoordynowany sposób mógłby działać na rzecz walki z pandemią. Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

Termin składnia PIT-ów przesunięty

Będzie można to zrobić do końca maja 2020 roku. Więcej informacji – tutaj.

Inspiracja:

Szlachetne gesty właścicieli firm

Od początku epidemii pojawiają się szlachetne inicjatywy zarówno osób prywatnych, jak i firm. Czy w przypadku tych drugich chodzi bardziej o pomoc, czy o działania piarowo-reklamowe – to już inna kwestia.

Jedną z akcji, która zasługuje na uwagę, jest gest właściciela salonu samochodowego w Radomiu, który postanowił przeznaczyć auta testowe pracownikom służby zdrowia. Więcej na ten temat – tutaj.

Zła wiadomość:

Skutki pandemii mogą być gorsze niż recesja z 2008 roku

Roberto Azevedona, szef Światowej Organizacji Handlu (WTO), uważa, że czekają nas czasy gorsze od tych, które przeżywaliśmy 12 lat temu. Spowolnienie gospodarcze ma być większe niż wówczas. Więcej – tutaj.

Dobra wiadomość:

Polscy naukowcy opracowali tanią metodę syntezowania leku na COVID-19

Co więcej, badacze postanowili za darmo udostępnić efekty swojej pracy! Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

500 plus będzie utrzymane

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Marlena Maląg podkreśliła w wywiadzie radiowym, że świadczenie 500 plus będzie utrzymane:

„Dzięki temu, że zaplanowaliśmy zrównoważony budżet, wszystkie wydatki były dokładnie przemyślane i zaplanowane, w pełnym zakresie będą utrzymane świadczenia typu 500+”.

Inspiracja:

Część towarów z importu może zostać zastąpiona krajowymi

Gazeta Prawna widzi w tej sytuacji, w której do Polski nie mogą trafiać produkty spożywcze z krajów takich jak Włochy czy Hiszpania, ponieważ dochodzi tam do ograniczeń w produkcji – szansę dla polskich producentów. Więcej na ten temat – tutaj.

Dobra wiadomość:

Zwolnienie z KRUSU na 3 miesiące

Kancelaria prezydenta poinformowała na Twitterze, że „do projektu #TarczaAntykryzysowa wprowadzono m.in. zwolnienie na trzy miesiące z KRUS-u, a także przepisy, które powodują, że rolnicy będą traktowani jak przedsiębiorcy; będą im przysługiwały te same formy pomocy”.

Dobra wiadomość:

Agencja ratingowa Fitch twierdzi, że damy sobie radę

Zdaniem agencji, nasza gospodarka, między innymi z racji tego, że jest zdywersyfikowana i relatywnie zamknięta, może przejść suchą nogą przez najgorszy czas kryzysu. Będziemy podobno bardziej odporni na szok z nim związany (w porównaniu do gospodarek innych krajów). Więcej powodów do zadowolenia – tutaj.

Dobra wiadomość:

Ulgi w spłacaniu pożyczek na rozwój i pożyczek na start z Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznej

Do wielu informacji o różnorakich ulgach i wsparciu, na które w tej sytuacji można liczyć, warto dodać kolejną, płynącą tym razem z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej:

„Pakiet ulg w spłacaniu pożyczek na rozwój i pożyczek na start z Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznej przygotowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej wraz z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Bankiem Gospodarstwa Krajowego.

O co może wnioskować pożyczkobiorca?

• wydłużenie karencji w spłacie kapitału o dodatkowy, nie dłuższy niż 6 miesięcy, okres (dla nowo udzielanych pożyczek oraz pożyczek już udzielonych, w których nie rozpoczęła się jeszcze spłata kapitału);
• tzw. wakacje kredytowe, tj. możliwość zawieszenia spłaty rat kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych (do uzgodnienia pomiędzy pośrednikiem i PES) – na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy;
• dwukrotne obniżenie oprocentowania na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy – dla pożyczek nowych i już zawartych;
• obniżenie oprocentowania do 0% na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy w przypadku trudnej sytuacji finansowej PES, wynikającej z sytuacji epidemicznej w kraju,
• wydłużenie okresu utworzenia miejsca pracy maksymalnie do 12 miesięcy, tj. o 6 miesięcy, przy czym dotyczy to zarówno zawartych umów pożyczki, jak i nowych pożyczek zawieranych do 31 grudnia 2020 roku;
• możliwość wydłużenia okresu spłaty pożyczek, zarówno na start, jak i pożyczki rozwojowej, maksymalnie o okres 12 miesięcy”.

Więcej informacji na ten temat – tutaj.

Inspiracja:

Jak koronawirus zmieni marketing?

To było karkołomne zadanie. Nie tylko dlatego, że autorzy tego artykułu zaprosili do współpracy aż 50 marketerów. Najbardziej problematyczne było pytanie, które zostało im zadane: jak COVID-19 wpłynie na kształt działań marketingowych.

Można się oczywiście zastanawiać, czy takie „gdybanie” o sytuacji, której nie przeżył jeszcze nikt (pokolenie pamiętające hiszpankę praktycznie jest na wymarciu) – ma jakikolwiek sens. Warto mimo wszystko rzucić okiem i poszukać inspiracji dla siebie.

Inspiracja:

Dlaczego warto naśladować Azjatów?

W kontekście polskich zmagań z epidemią warto spojrzeć na to, jak nasze wysiłki podejmowane w tej materii są obecnie oceniane w Azji. Wnioski z tego artykułu powinny zainteresować wszystkich, którzy planują w przyszłości ekspansję na tamtejsze rynki.

Inspiracja:

Polacy stworzyli respirator, który można wydrukować

Kosztuje tyle, co nic. Można stworzyć go za pomocą drukarki 3D w dowolnym kraju na świecie. I najważniejsze: jego projekt jest do pobrania całkowicie za darmo z internetu. Właśnie tak, w takim stylu przechodzi się do historii! Więcej o tym genialnym przedsięwzięciu można dowiedzieć się między innymi tutaj.

Inspiracja:

Niemcy planują przenosić produkcję do regionów bliżej ich kraju

Jacek Bartosiak, najsłynniejszy obecnie polski geostrateg, tak pisze o polityce Niemiec:

„Na fali implozji dochodzą do głosu propozycje przeprowadzenia daleko idącej nacjonalizacji; Niemcy planują zrewidować nastawienie do kształtu łańcuchów dostaw, w szczególności produktów farmaceutycznych, i przenieść je „bliżej domu”.

Czy oznacza to, że świat, jaki znamy, w którym marki produkowały wszystko na całym świecie, z mocnym naciskiem na kraje Azji Południowo-Wschodniej, przechodzi właśnie do historii? Wiele wskazuje na to, że właśnie taki będzie kierunek nadchodzących zmian.

Dobra wiadomość:

Kraków zawiesza podatki i czynsze dla przedsiębiorców

Prezydent Krakowa, Jacek Majchrowski, ogłosił program pomocy dla przedsiębiorców „Pauza”. Mogą oni liczyć między innymi na odroczenie lub rozłożenie na raty podatku od nieruchomości czy np. od środków transportu. Wynajmujący lokale gminne będą zwolnieni z czynszu. Więcej na ten temat – tutaj.

Co będzie dalej?

Nie ma co ukrywać, że kryzys związany z pandemią spadł na wszystkich jak grom z jasnego nieba. Choć każdy z nas kątem oka śledził to, co dzieje się w Chinach, to początkowo mało kto brał to wszystko na poważnie.

Co będzie dalej? Jak poradzą sobie w tych czasach przedsiębiorcy? Myślę, że zrobią to, w czym są najlepsi na świecie.

Wykorzystają cechy, które odróżniają ich od reszty społeczeństwa: ponadstandardową kreatywność oraz wrodzoną umiejętność szybkiego dostosowywania się do panujących realiów.

Zaczną szukać nowych możliwości, nowych okazji i nowych szans. Wierzę głęboko, że znajdą to wszystko szybciej, niż sądzą.

AKTUALIZACJA: 20 MARCA 2020

1. Dobra wiadomość:

Ogłoszony został rządowy pakiet antykryzysowy

Najważniejsze działania wpływające na sytuację przedsiębiorców:

• 500 tysięcy mikrofirm zatrudniających do 9 pracowników będzie mogło skorzystać z pożyczek w wysokości 5 tysięcy złotych.
• Zostaną uruchomione dopłaty BGK do odsetek kredytów. Wysokość dopłat dla sektora przedsiębiorstw wyniesie łącznie 500 mln złotych.
• Firmy transportowe otrzymają wsparcie ARP na refinansowanie umów leasingowych.
• Państwo dołoży się do pensji pracowników firm będących w postoju. Firmy te otrzymają od państwa niemal połowę wynagrodzeń i składki ZUS.
• Firmy mające problemy otrzymają wsparcie w utrzymaniu pracowników. Państwo sfinansuje 40% ich płacy.
• 100 tysięcy firm z sektora MŚP otrzyma możliwość uzyskania kredytu z gwarancją de minimis do wysokości 3,5 miliona złotych.
• Średnie i duże firmy otrzymają wsparcie z funduszu PFR Inwestycje, które będą mogły przeznaczyć na podwyższenie kapitału lub finansowanie w postaci obligacji. Wartość wsparcia (łączna) opiewa na kwotę 6 miliardów złotych.
• Przedsiębiorstwa otrzymają wsparcie z BGK w postaci dopłat do odsetek kredytu.
• Nastąpi prolongata terminu przekazania zaliczek na PIT od przychodów z szeroko rozumianej pracy pobranych w marcu i kwietniu do końca maja.
• Wejście w życie nowego JPK zostanie przesunięte. Nowy termin: od 1 lipca 2020 roku.

2. Zła wiadomość:

ZUS nie daruje składek, a jedynie je odroczy

Jednym z punktów pakietu antykryzysowego jest kwestia ZUS. Będzie można odroczyć składki za okres od lutego do kwietnia 2020 roku. Więcej informacji: tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Właściwie nic, bo co się odwlecze, to (przynajmniej według stanu na dzień dzisiejszy) nie uciecze. Zaległe składki i tak trzeba będzie kiedyś zapłacić. Jedyny plus jest taki, że zamiast opłacać je regularnie, to teoretycznie będziesz mógł zainwestować „zaoszczędzone” w ten sposób środki w rozwój / inwestycje / ratowanie swojej firmy.

3. Dobra wiadomość:

Pojawiła się specustawa dotycząca kredytów

Oto fragment komunikatu Związku Banków Polskich:

Banki ułatwią w sposób maksymalnie uproszczone – w zakresie dopuszczonym przepisami obecnie obowiązującego prawa – odroczenie (zawieszenie) spłaty rat kapitałowo-odsetkowych lub rat kapitałowych przez okres do 3 miesięcy i automatyczne wydłużenie o ten sam okres łącznego okresu spłaty kredytu pod warunkiem przedłużenia okresu obowiązywania zabezpieczenia spłaty kredytu.

Ułatwienia mają dotyczyć kredytów mieszkaniowych, konsumpcyjnych dla klientów indywidualnych, kredytów dla przedsiębiorców i będą polegać m.in. na szybkim rozpatrywaniu wniosków tych klientów, którzy uzasadnią konieczność odroczenia (zawieszenia) spłaty kredytu ich sytuacją finansową spowodowaną pandemią koronawirusa COVID - 19.

Zobacz cały komunikat ZBP.

4. Inspiracja:

Akcja „Zmień termin, nie odwołuj podróży”, czyli pomysł na ratowanie branży turystycznej

Radzimy turystom patrzeć w kalendarz i cierpliwie obserwować sytuację. Lepiej zmienić termin wyjazdu, niż odwołać wakacje - pomagamy w ten sposób branży i wspieramy gospodarkę.

To słowa Andrzeja Gut-Mostowego z Ministerstwa Rozwoju, które zamieścił na twitterowym koncie tego resortu. Pytanie brzmi jednak, czy w czasach, kiedy każdy będzie raczej starał się oszczędzać gotówkę i w związku z tym zażąda zwrotu pieniędzy za zarezerwowaną wycieczkę – takie apele odniosą jakikolwiek skutek?

5. Inspiracja:

Wiadomo już, co Polacy kupowali/ kupują na zapas

Zaskoczenia raczej nie ma ma. Największym zainteresowaniem cieszyły się przede wszystkim środki czystości (mydło, papier toaletowy, żele antybakteryjne) oraz żywność o stosunkowo długim terminie przydatności do spożycia (ryż, makaron, mąka). Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Masz informację na przyszłość: co w czasach kryzysowych ma największe wzięcie, a co jest niezmiernie trudno w takich chwilach sprzedać. Poprawka: masz informacje, co ma wzięcie w czasach epidemii, bo to mimo wszystko nie to samo, co „normalny” kryzys.

6. Zła wiadomość:

Ekonomiści Morgan Stanley uważają, że czeka nas globalna recesja

Pocieszają jednak przy tym, że choć to scenariusz, przed którym nie ma już w zasadzie ucieczki, to sam kryzys będzie mniej dotkliwy od tego, który miał miejsce ponad 10 lat temu. Oczywiście wszystko zależy od tego, jak długo przyjdzie nam zmagać się z epidemią. Więcej na ten temat – tutaj.

7. Prawdopodobnie przerwa w szkołach będzie wydłużona

Według nieoficjalnych informacji przerwa potrwa aż do Świąt Wielkanocnych.

Co to oznacza dla Twojej firmy?

Nie ma co ukrywać, że jeśli działasz w branży związanej z edukacją, to każdy dzień, w których szkoły są zamknięte, jest dla Ciebie stratą. Kto może zyskać na tej przymusowej przerwie? Podejrzewam, że głównie media, które już teraz kierują swoją ofertę do dzieci.

8. Inspiracja:

Ministerstwo Cyfryzacji namawia do zakładania profili zaufanych

Dla tych, którzy do tej pory nie skorzystali z tego udogodnienia, to dobra okazja, by zacząć załatwiać urzędowe sprawy przez internet.

9. Dobra wiadomość:

Poczta Polska wznawia wysyłanie części przesyłek zagranicznych

Zobacz, do których krajów będzie można wysłać teraz przesyłkę.

10. Inspiracja:

Firmy wykonują ukłon w stronę osób zmuszonych do pozostania w domu

Przykład: Empik udostępnia usługę Empik Premium za darmo na dwa miesiące. Ukłon taki pełni dwie funkcje. Po pierwsze, buduje pozytywny obraz marki, po drugie – daje możliwość zdobycia nowych klientów, którzy bez takiej akcji promocyjnej nie sięgnęliby po ofertę tej firmy. Nie mówiąc o tym, że sam ten ruch jest doskonałą reklamą, ponieważ informacja o nim pojawiła się w wielu mediach.

11. Dobra wiadomość:

Wiele polskich firm pomaga w walce z epidemią koronawirusa

Firma 4F przekazała hurtowe ilości gogli ochronnych dla szpitala w Warszawie, a Agata Meble – milion złotych na zakup sprzętu i walkę z wirusem. Więcej na ten temat – tutaj.

12. Inspiracja:

Jak komunikować swoją markę w czasach kryzysu?

Jeśli nie oferujesz towarów pierwszej potrzeby, to epatowanie internautów swoją ofertą, może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Zamiast tego warto skupić się na budowaniu wizerunku marki.

Tym bardziej, że w tej chwili Twoi klienci siłą rzeczy spędzają więcej czasu w internecie. Za jakiś czas, kiedy opadnie kurz, powrócą do Ciebie. Jeśli dobrze wszystko teraz rozegrasz, z wyczuciem i empatią – wydadzą swoje pieniądze właśnie u Ciebie, a nie u konkurencji. Taki wniosek płynie z artykułu opublikowanego przez Nowy Marketing.

13. Dobra wiadomość:

Początek badań klinicznych nad szczepionką

Chiny rozpoczynają badania kliniczne nad szczepionkami przeciwko koronawirusowi. Są one opracowywane na pięć różnych sposobów. Każda taka wiadomość to szczypta nadziei na to, że straty ludzkie spowodowane przez pandemię będą mniejsze, a gospodarka szybciej wyjdzie na prostą.

14. Dobra wiadomość:

Allegro sfinansuje darmowe dostawy

Handel internetowy przeżywa teraz swoje złote czasy. Trudno powiedzieć, jak długo potrwa ten stan, dlatego tym bardziej cieszy każdy ruch, który dodatkowo napędza i pobudza hamującą polską gospodarkę.

15. Zła wiadomość:

Brak Ukraińców może odbić się niekorzystnie na polskim rolnictwie

Rządowy pakiet antykryzysowy zakłada na szczęście, że pracownicy z Ukrainy, których brak miałby w tym momencie negatywny wpływ na kondycję branży rolniczej w Polsce, otrzymają automatyczne wydłużenie wiz i pozwoleń na prace.

16. Zła wiadomość:

Obniżka ratingu Polski

Agencja Moody’s, jak można się pewnie było spodziewać, obniżyła prognozę wzrostu PKB dla naszego kraju w 2020 roku. Według jej analityków ma on wynieść 3.0 proc. Więcej – tutaj.

Odbiega to znacznie od przewidywań Agencji Fitch, która obniżyła prognozę wzrostu PKB Polski z 3,3 proc. do 1,8 proc. Więcej tutaj.

Jaki z tego morał? Sytuacja zmienia się tak dynamicznie, że nawet ekspertom trudno powiedzieć, co będzie dalej.

17. Na koniec – coś optymistycznego!

W tym roku (z wiadomych względów) nie będzie konkursu Eurowizji! Uff… :)

UWAGA! Sprawdź też:
7 porad od Coraz Lepszego Szefa dla przedsiębiorców, których dotknął kryzys

AKTUALIZACJA 10 MARCA 2020

Kto naprawdę jest pierwszą ofiarą koronawirusa?

Amerykański polityk Hiram Johnson powiedział kiedyś, że pierwszą ofiarą wojny jest prawda. Sytuację, którą przeżywamy obecnie, można w pewnym sensie nazwać „wojną”. Jednak ofiar po naszej stronie, po stronie ludzi, będzie więcej. Oprócz prawdy, ciężko ranne będą dwie rzeczy: zaufanie do drugiego człowieka oraz współczucie.

Prawda będzie regularnie maltretowana przez media, również te społecznościowe. Zaufanie do drugiego człowieka osłabią ci, którzy będą chcieli wykorzystać sytuację do mało etycznych praktyk (przykład: osoby sprzedające maski budowlane jako te, które skutecznie chronią przed wirusem). A współczucie – w momencie, gdy wielu będzie dbało wyłącznie o siebie, o zwykłe przeżycie – cóż...

Które branże oberwą najbardziej?

Paradoksalnie, odpowiedź na to pytanie jest wyjątkowo precyzyjna i jednocześnie – maksymalnie uogólniona.

To dlatego, że w pierwszej kolejności narażeni na przestoje w bieżącej działalności będą wszyscy, którzy pośrednio lub bezpośrednio współpracują z dostawcami z Chin.

Biorąc pod uwagę, że Państwo Środka jest nazywane „fabryką świata”, sytuacja nie wygląda zbyt optymistycznie. Nietrudno się domyślić, że najgorsze nastroje panują już teraz w firmach związanych z produkcją i handlem różnego rodzaju elektroniką.

Na pewno ucierpią branże: turystyczna, hotelarska, gastronomiczna i przewozowa (pasażerska). W czasach szerzenia się choroby, która roznosi się drogą kropelkową, naturalne będzie unikanie jak ognia wszystkich większych skupisk ludzkich.

Powody do niepokoju mogą mieć w tym momencie ci, którzy zajmują się organizowaniem imprez masowych, od koncertów i targów po branżowe konferencje. Napisałem „w tym momencie”, ponieważ podejrzewam, że z czasem zaczniemy traktować koronawirus COVID-19 tak, jak traktujemy coroczną grypę.

Dla których branż będzie to trampolina do sukcesu?

Nie, nie zamierzam pisać o branży farmaceutycznej, bo ten trop wydaje się być oczywisty od samego początku. Nie wspominam także o producentach środków odkażających czy przysłowiowych maseczek, bo to rozumie się samo przez się.

Uważam, że w zależności od tego, jak długo przyjdzie nam żyć w cieniu pandemii, wirus przyczyni się między innymi do przemodelowania sposobu pracy i edukacji. Na przyszłe zyski mogą liczyć firmy, których produkty pomagają działać ludziom bez konieczności wychodzenia z domu i kontaktowania się z innymi.

Stawiam tu oczywiście na wszystko, co wiąże się z pracą zdalną. Przewiduję też szybszy rozwój branży e-learningowej. Do pracy i nauki przez internet zaczną w końcu przekonywać się ci, którzy do tej pory czuli opory przed tą formą działania.

Nawiasem mówiąc, Daniel Pink w swojej książce sprzed paru lat pt. Jak być dobrym sprzedawcą, wyraźnie wskazuje na edukację i opiekę medyczną jako na sektory, który rozwój będzie w najbliższych latach najbardziej dynamiczny.

3 rzeczy, które zyskają na znaczeniu

Epidemia sprawi, że rzadziej będziemy wybierać się nie tylko w miejsca tłumnie uczęszczane.

Zaczniemy rezygnować także z publicznych środków transportu oraz – na co zwrócił uwagę w swoim podkaście Wyższy poziom marketingu Mariusz Łodyga – z usług, w których istnieje ryzyko zarażenia się od innych ludzi (np. fryzjerskich).

Oznacza to, że będziemy starali się odizolować we własnych domach i mieszkaniach. Pomijam tu kwestie obowiązkowej kwarantanny. I to właśnie izolacja będzie stanowiła punkt wyjścia dla tych, którzy zaczną teraz gorączkowo szukać pomysłów na rynkowy sukces.

Zaczniemy wybierać produkty, na przykład spożywcze, które są szczelnie opakowane oraz usługi / czynności, które można zrobić bezdotykowo. W związku z tym przeczuwam wzrost koniunktury w branżach, które dostarczają takich właśnie rozwiązań.

Zyskają prawdopodobnie także ci, którzy wytwarzają produkty pomagające przeżyć ludziom bez konieczności wychodzenia z domu (np. producenci jedzenia z długim terminem ważności).

Wracając jednak do głównego wątku. Kiedy zostaniemy zmuszeni do przebywania z dala od większych skupisk, zamiast poświęcać czas na rzeczy, które wymagają kontaktu z innymi ludźmi, będziemy mogli go wykorzystać co najmniej na 3 sposoby:

• na rozrywkę,
• na nadrobienie zaległości
• i na… myślenie / przemyślenie różnych spraw.

Kwestia rozrywek jest zrozumiała. Zyskają dzięki temu wszyscy ci, którzy oferują pomoc w spędzaniu nadmiaru wolnego czasu (tv / internet / gry). Takie przymusowe „uziemienie” sprawi również, że właściciele domów będą mieli więcej czasu na zabranie się za sprawy zaległe, na przykład związane z pracami ogrodowymi i remontowymi. Za to ostatnie z pewnością zabiorą się posiadacze mieszkań.

Najciekawszy wydaje się być punkt numer trzy, czyli myślenie. Pod tym hasłem kryją się nie tylko kwestie egzystencjalne czy duchowe, lecz również strategie rozwoju osobistego, zawodowego czy biznesowego. Szkolenia, kursy online i inne formy zwiększania swoich kompetencji z pewnością staną się jeszcze bardziej popularne.

Ktoś traci, żeby zyskać mógł ktoś

To naturalna kolej rzeczy. Wypadnięcie Chin z procesu produkcji wielu dóbr konsumpcyjnych oznacza zaburzenie globalnych łańcuchów dostaw i tym samym wielką szansę dla krajów, które mają możliwość wskoczyć na to wolne miejsce. Okazuje się, że państwem, które może zyskać na kryzysowej sytuacji jest Polska.

Pod koniec lutego minister rozwoju, Jadwiga Emilewicz stwierdziła, że „polska gospodarka oparta na małych i średnich firmach, które nie miały swoich parków produkcyjnych ulokowanych w Chinach, paradoksalnie na tego typu kryzysie może skorzystać”.

Kto poradzi sobie najlepiej ze skutkami epidemii?

Na początku artykułu wspomniałem o trzech ofiarach tego kryzysu: prawdzie, zaufaniu i współczuciu. Choć nazwałem je pewnie trochę na wyrost ofiarami, to jednak właśnie w nich upatruję szansę dla wielu firm.

Uważam, że zyskają ci, którzy w tych rozchwianych czasach będą dostarczać prawdziwe, rzetelne, sprawdzone informacje. Bo właśnie rzetelne dane będą na wagę złota. Dla mediów, które żyją przecież z przekazywania informacji, będzie to okres prosperity.

Dobrze poradzą sobie również ci, którzy będą potrafili zdobyć zaufanie klientów. Ci, którzy przeformułują swoją ofertę tak, żeby zaakcentować swoje odpowiedzialne podejście do kwestii higieniczno-zdrowotnych. Ci, którzy skuteczniej niż inni rozwieją obawy dotyczące bezpieczeństwa ich produktów i usług.

Stawiam również na firmy, które udowodnią, że troszczą się o zdrowie i dobrostan swoich klientów bardziej niż inni. Okazując im współczucie w tak trudnym momencie, zapunktują na tyle mocno, że ta opinia o nich przetrwa nieporównanie dłużej niż najbardziej rozciągnięta w czasie pandemia.

Zwycięzcami będą Ci, którzy zrobią wszystko, żeby zapewnić swoim klientom realne poczucie bezpieczeństwa. Ci, którzy wleją w ich serca choćby odrobinę nadziei, bo to ona będzie towarem najbardziej deficytowym w najbliższych tygodniach.

Jest takie przysłowie, które mówi, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie. Uważam, że w dłuższej perspektywie zyskają te firmy, które udowodnią swoim klientom, że są dla nich przyjaciółmi, na których mogą liczyć nawet w najtrudniejszej sytuacji.